Volmolen studiereis naar Roemenie.
“Jó napot!”. Met deze welgemeende begroeting (“goedendag”) maken wij na een voorspoedige reis met vliegtuig en nachttrein in Gheorgeni kennis met István Vidák, een Hongaarse textielkunstenaar die een studiereis in Roemenie georganiseerd heeft om een beeld te krijgen van de nog aanwezige textielbewerkende (vol-) molens in het Szeklerland in Transsylvanië.
Bij onderzoek van oude kaarten van het Loobeekgebied werd ontdekt dat er in de Loobeek een tweetal onnatuurlijke bochten van negentig graden aanwezig waren. Dit wees er op dat de beek op die plaatsen gestuwd werd om mogelijk watermolens aan te drijven. Uit archiefonderzoek bleek dat er inderdaad twee volmolens gestaan hebben. Met behulp van een volmolen werden geweven wollen dekens onder invloed van leem en urine gestampt tot vilt. Met het ontstane waterdichte laken werden hoeden en kleding vervaardigd.
Bronnenonderzoek heeft tot nu toe geen tekeningen of beschrijvingen van hoe deze volmolens er uit gezien hebben opgeleverd. Om deze hiaten in kennis op te vullen is een studiereis naar Roemenië gemaakt. In Roemenië bestaan nog enkele volmolens waarvan het mechanisme bestudeerd werd.
De volmolens die we bestudeerd hebben zijn in twee typen te verdelen. Het type ‘wervelkorf’ treffen we aan in Remetea waar de 73-jarige Rószika Góga ons haar watermolen laat zien. Helder beekwater valt met een flinke kracht schuin aan de zijkant in de korf en veroorzaakt daardoor wervelingen in de korf waardoor de wollen dekens doorlopend in beweging zijn en langzaam maar zeker vervilten. We overnachten in de molen op een stromatras voorzien van warme ‘czerges’.
Daarnaast zijn er molens die voorzien zijn van een stampervolwerk. In Lövete bezoeken we Müllermeister Lörinc Silye, die in 1996 nog een eigen volmolen gebouwd heeft. De slagbank bestaat uit vier bakken met acht hamers die via een wentelas aan de achterzijde worden aangedreven. De volbakken zijn aan de voorzijde voorzien van een gootje voor de toevoer van warm water. Het volproces gaat 24 uur per dag door en duurt 36 – 72 uur, afhankelijk van het soort product.
Aan de hand van het verkregen studiemateriaal is onze timmerman nu in staat een volmolen-werktuig te reconstrueren.